Çek nedir? Çekin unsurları nelerdir?
Genelde taşınmaz alım satımlarında veya tacirler arasında kullanılan çekin önemi özellikle büyük meblağlı rakamlarla yapılan ödemelerde söz konusuyken çeki düzenleyecek kişinin elinde bir çanta dolusu nakit parayı yanında bulundurup karşı tarafa vermektense, çeki düzenleyip muhatap bankanın ödeme yapması taraflar açısından büyük bir kolaylık ve rahatlık sağlamaktadır.
Çek defteri genellikle 10 yapraklı ve 25 yapraklı olan ve her bir ödeme için yaprağı koparılıp doldurulabilen bankadan alınan defterdir. Peki çek nedir ? Çek en basit anlatımıyla bir ödeme emri vermektir. Çeki düzenleyen taraf karşı tarafa vermiş olduğu çekle birlikte bir ödeme borcu altına girer. Ödeyecek kişi ise çekin üzerinde yazan muhatap taraf olan bankadır. Çeki bankaya gösterir ve söz konusu çekte düzenlenen bedel kişinin banka hesabından borcun ödeneceği tarafa teslim edilir.
Çek veren kişi çeki bankaya hitaben düzenler. Yani çeki yazan kişi, çekte belirtilen tarih geldiğinde, çekin muhatabına ödeme yapılmasını bankaya emreder. Bir çek keşideci, lehtar (hamili) ve muhatap olmak üzere 3 taraf arasında düzenlenir. Keşideci çeki düzenleyen tarafa verilen isimdir. Lehtar ya da diğer adıyla hamili ödemenin yapılacağı alacaklı kişidir. Muhatap ise çekin hitap ettiği taraftır ve bankadır.
Çek veren kişi karşı tarafa bir ödeme yapacağını taahhüt altına girer. Çek teslim edildiği anda ibraz süresi içinde çeki göstermesi gerekir. Bu süreler dahilinde çeki bankaya göstermeyen kişinin çekten doğan müracaat hakkını kaybeder. Bu süreler 10 gün, 1 ay, 3 ay olarak değişmektedir. Aynı şehirde olanlar için 10 gün, farklı şehirde olanlar için 1 ay, farklı kıtalardaki şehirde olması için de 3 ay olarak düzenlenmiştir. Yani örneğin çeki düzenleyenin ve çeki teslim alanın Sakarya’da olması halinde bu süre 10 gün, çeki düzenleyenin Sakarya’da teslim alanın Bilecik’te olması halinde ise 1 aylık bir süre söz konusudur. Çeki alanın bu süre içinde çeki bankaya ibraz etmesi gerekir. İbraz etmezse müracaat hakkını kaybeder.
Çekte bulunması gereken zorunlu unsurlar vardır. Bu unsurların eksik olması halinde çek geçerli bir çek halini almaz. Bu unsurları şu şekilde sıralayabiliriz :
Senet metninde çek kelimesi veya Türkçe’den başka bir dilde yazılmış ise o dilde çek karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
Kayıtsız ve şartsız bir bedelin ödenmesi için havaleyi, ( Bu bedel çekte ancak para olarak gösterilebilir. Herhangi bir eşya çekin konusu olamaz. Para Türk Lirası veya Döviz cinsinden yabancı bir para olabilir.)
Ödeyecek kişinin (Muhatabın) ticaret unvanını, (Muhatap bankadır.)
Ödeme yerini,
Çekin düzenleme tarihi ve yerini, ( Yoksa düzenleyenin adının yanında yazan yer düzenleme yeri sayılır.)
Çeki düzenleyenin imzasını, ( Bu konuda sadece ıslak imza geçerlidir. Islak imza olmadan sadece parmak izi veya benzeri işaretler çeke herhangi bir geçerlilik kazandırmayacaktır.)
Banka tarafından verilen seri numarasını,
Karekodunu.
Çek verildikten sonra çeki alan kişi bankaya gittiğinde ödeyecek kişinin hesabından yeterli miktarda para yoksa karşılıksız şerhiyle karşılaşılır. Bu kapsamda banka kendi sorumlu olduğu tutarı öder ve kalan tutar için çeki karşılıksız çıkan tarafın dava açma hakkı vardır.
Çeke ilişkin şimdilik anlatacaklarım bu kadar olup günlük yaşamda özellikle ticaretle uğraşan kişiler için çekin önemi azımsanmayacak derecede büyüktür. Umarım yazım faydalı olmuştur. Yazımı çok sevdiğim bir şiirle noktalarken bir sonraki yazıma kadar sağlıcakla kalın, sevgiyle kalın…
Av. Burak KILIÇ
* * * * * * * * * * * *
Geçmiş günü beyhude yere yâd etme,
Bir gelmemiş an için de feryat etme
Geçmiş, gelecek masal bunlar hep
Eğlenmene bak ömrünü berbat etme.
Niceleri geldi, neler istediler,
Sonunda dünyayı bırakıp gittiler.
Sen hiç gitmeyecek gibisin değil mi?
O gidenler de hep senin gibiydiler.
Dünyada ne var, kendine dert eyleyecek,
Bir gün gelecek ki can bedenden gidecek,
Zümrüt çayır üstünde, sefa sür iki gün...
Zira senin üstünde de otlar bitecek
Ömer Hayyam