Kurulmasına 100 yıl önce Geyve'de karar verildi

100. yılını kutlayan Anadolu Ajansının kuruluşuna 31 Mart 1920'de Geyve Akhisar (Pamukova) tren istasyonunda verilen mola sırasında karar verildiğini biliyor muydunuz? İŞTE ÖYKÜSÜ..

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluş hazırlıkları için Ankara’da bulunan Mustafa Kemal Paşa, Ulusal Kurtuluş Hareketi’nin haklılığını tüm dünyaya duyurmak amacıyla haber ajansı kurulması düşüncesini önce dönemin aydınlarından, Kurtuluş Hareketi’nin önemli simalarından Halide Edip Hanım’a (Adıvar) açmıştır. Halide Edip ve gazeteci Yunus Nadi, Ankara’ya gelirken, Büyük Önder’in istediği bir haber ajansının nasıl oluşturulması gerektiğini, 31 Mart 1920’de, Geyve’nin Akhisar (Pamukova) kasabası tren istasyonunda konuşmuşlardır.

Yunus Nadi kurulacak ajansa “Anadolu” adının verilmesi fikrinin, ilk kez bu istasyonda Halide Hanım tarafından önerildiğini söylemiştir. Bu konuda Yunus Nadi ile Halide Edip arasında geçen konuşma şöyledir:

“- Çok güzel, dedi, daha iyisi gider gitmez bir ajans teşkilatı kuralım, o vasıta ile dahile ve harice söyleriz.
- Birinci şart, hanımefendi. Sonra tabii bunun teferruatı gelir; mesela ilk merhalede neşriyat ki başlı başına teşkilata ihtiyaç gösterir. Sonra propagandanın envai…
- Tabii sıra ile hepsi yapılır. Fakat benim fikrimce ilk iş ajans olmalıdır. Hatta isterseniz adını burada koyuverelim. Mesela Türk Ajansı, mesela Ankara Ajansı, mesela Anadolu Ajansı… Daha da bulunabilir.
- Bana “Anadolu Ajansı” en iyi bir isim gibi görünüyor.
- Bana da öyle, değil mi... Evvela kendini ve mümkünse bütün vatanı kurtaracak olan Anadolu’dur. O halde kararımızı vermiş olalım: Anadolu Ajansı…
- Evet Anadolu Ajansı hanımefendi...”

Halide Edip Adıvar, 5 Nisan 1920’de, ajans konusunda Mustafa Kemal Paşa ile Ankara’da, Geyve Akhisar (Pamukova) istasyon binasında yaptıkları görüşmeyi, “Türk’ün Ateşle İmtihanı” adlı eserinde şöyle anlatmıştır:

“Yunus Nadi Bey’le Geyve Akhisar (Pamukova) istasyonunda konuştuğumuz ajans sorununu M. Kemal Paşa’ya açtım. Yunus Nadi Bey’le buna, ‘Anadolu Ajansı’ olarak başlamayı konuştuğumuzu anlattım. İsteklerimiz, bu ajans haberlerini, telgrafhanesi olan her yere göndermek ve olmayan yerlerde de camilere ilan halinde yapıştırmaktı.
Bundan başka, dünyanın ne düşündüğünü anlamak için, İngilizce ve Fransızca gazetelerin en önemlilerini getirtmekti. Bu noktalar üzerinde anlaştıktan sonra, ben bir yazı makinesi lazım olduğunu söylediğim zaman, Mustafa Kemal, Osmanlı Bankası’ndan bulacağını vaat etti.”

A.A.’nın Kuruluş Genelgesi
Mustafa Kemal ve Cumhuriyet’in kurucusu olan arkadaşları, milli mücadelenin ilk günlerinde, dünya haber ajanslarının tekelci ve ön yargılı yaklaşımları yüzünden, yapmak istediklerini dünya kamuoyuna gerekli biçimde anlatamamışlardır.

Bu gereksinim nedeniyle Anadolu Ajansı, Mustafa Kemal’in 6 Nisan 1920’de yazdığı, 8 Nisan 1920’de ulaşılabilen her yere gönderdiği aşağıdaki genelgeyle, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 23 Nisan 1920 tarihindeki açılışından 17 gün önce, yeni Türk Devleti’nin 6 Nisan 1920 de  “ilk ulusal kurumu” olarak kurulmuştur.

Mustafa Kemal Paşa imzalı Anadolu Ajansının kurulduğuna ilişkin genelge, günümüz Türkçesi ile şöyle:

"İslam'ın canevi olan Osmanlı Saltanatı merkezinin düşman işgaline geçmesi, bütün ülke ve ulusumuzun en büyük tehlikeyle karşılaşması sonucu olarak bütün Rumeli ve Anadolu'nun giriştiği ulusal ve kutsal savaşım sırasında, Müslüman kişilerin iç ve dış en doğru havadisle aydınlanmalarının zorunlu bir gereksinme olduğu önemle göz önüne alınmış, bunun sonucu, burada en yetkili kişilerden oluşan bir özel kurul yönetiminde, 'Anadolu Ajansı' adı altında bir kurum kurulmuştur.

Anadolu Ajansının en hızlı araçlarla vereceği havadis ve bilgi, aslında Temsilciler Kurulumuzun belgeli ve asıl kaynaklarının sonucu olacağı için bu ajans bildirimlerinin oraca ve özellikle Müdafaa-i Hukuk örgütümüzce dahi seçilecek caddelere ve toplanılacak yerlere asılması, dağıtımı, dahası bucak ve köylere dek ulaştırılması yolunda olabildiğince çok yayınlanabilmesi için ivedili düzenlemeler yapılması, sonucundan da bilgi verilmesi önemle rica olunur."