Kıdem Tazminatı Hakkında Genel Esaslar

Öncelikli olarak kıdem tazminatı nedir onun tanımını yapalım. Kıdem tazminatı işverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin, işini kaybetmesi halinde işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dahilinde verilen toplu paradır. Tabi bu paranın verilebilmesi için kanun koyucu belli başlı şartlar aramaktadır. Kıdem tazminatı alabilmenin kanuni şartları şu şekilde özetlenebilir :

•    İşçinin 4857 sayılı İş Kanunu’na göre İşçi Olması, 
•    İşçinin bir yıllık kıdem süresinin doldurmuş olması,
•    İş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermiş olması ( Bu nedenlere değinilecektir.)
•    Sona erme nedeninin işverene bildirilmesi

İlk sırada görüleceği üzere işçinin işçi olması şartı aranmış. 4857 sayılı kanuna göre işçi olmayanlar kıdem tazminatı almaya hak kazanamayacaktır. Örneğin kanun maddesine göre sporcular, ev hizmetlerinde çalışanlar, 50’den az (50 dahil) tarım ve orman işyerlerinde ve işletmelerinde çalışanlar vs. işçi sayılmadığı için kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.

İkinci olarak işçinin çalışma süresinin 1 yılı tam olarak doldurmuş olması gerekir. İşçinin kıdemi 1 yıldan az ise kıdem tazminatına hak kazanamaz. 1 yılı geçmiş ise artan süreler de aynı oran üzerine dahil edilerek kıdem tazminatı hesaplanır. Bu arada belirtmek gerekir ki bu 1 yıllık süre azami sınırdır. Örneğin işveren 6 aylık çalışma karşılığında kıdeme hak kazanacağı doğrultusunda işçisiyle iş sözleşmesi yapabilir. Her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. 
Üçüncü olarak kıdem tazminatının kanunda belirtilen nedenlerden biriyle sona ermiş olması gerekir. Başlıca nedenler şu şekilde sıralanabilir :

•    İşçi tarafından haklı nedenle fesih.
•    İşveren tarafından haksız nedenle fesih.
•    Erkek işçinin askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılması.
•    Kadın işçinin evlendikten sonra bir yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılması.
•    İşçinin yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla işten ayrılması.
•    İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması. (Bu durumda mirasçıları talep edebilir.)
•    Çalışma koşullarında esaslı bir değişikliğin bulunması.
•    İşçinin emeklilik için yaş dışındaki diğer şartları sağlaması nedeniyle işten ayrılması.

Bu şartların oluşması ve gerekli bildirimin işverene bildirilmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.  
Yemek yardımı, telefon yardımı, yol yardımı, gıda yardımı vs. gibi sürekli yardımlar kıdeme dahil edilirken evlenme yardımı, hastalık yardımı, ölüm yardımı, doğum yardımı gibi tek seferlik ve kişisel yardımlar kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmayacaktır.
Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Kıdem tazminatından doğan sorumluluğu işveren şahıslara veya sigorta şirketlerine sigorta ettiremez.
Özetle uzunca bir süre çalıştığınız yerden kıdem tazminatı alabilmeniz için kanun koyucu belli şartlar aramış ve bu şartları sağladığınız takdirde kıdem tazminatına hak kazanabilmenizi mümkün kılmıştır. Umarım yazım faydalı olmuştur.

Bir sonraki yazıma kadar sağlıcakla kalın, sevgiyle kalın…
                        
Av. Burak KILIÇ