Senet nedir? Senedin geçerlilik şartları nelerdir?

Diyelim ki bir eşyaya ihtiyacınız oldu ve bu eşyayı mutlaka almanız lazım. Tanıdığınız birinde de bu eşya var. Konuştunuz, konuştunuz pazarlık yaptınız ve tanıdığınız kişi 300.000,00 TL’ye size bu eşyayı vermeyi kabul etti. Fakat bu eşyayı alacakken cebinizde o kadar para yok. İyice çabaladınız ordan burdan toplayalım derken neticede paranız çıkışmadı. Ama eşyayı almaktan vazgeçmek istemiyorsunuz. Daha sonra birden aklınıza bir arkadaşınızdan 3 ay sonra 300.000,00 TL alacağınız ödeme aklınıza geldi. Eşyayı alacağınız kişi de bu durumu göz önünde bulundurarak dedi ki madem öyle kardeşim gel senet yapalım. Günü geldiğinde bana ödersin. Size de mantıklı geldi. Bu sebeple 300.000,00 TL’lik bir senede imzanızı attınız. Daha sonra eşyanın size gelmesini beklerken eşya gelmedi veya arızalı geldi veya başka bir eşya geldi. Bu kapsamda siz sözleşmenin iptalini istediniz. Karşı taraf da hay hay peki kardeşim dedi ve sözleşmeyi iptal ettiğini size bildirdi. Fakat aradan belli bir süre geçti. Bir gün kapınız çaldı ve eve bir kağıt geldi. Kağıtta 300.000, TL’lik borçtan dolayı eşyayı satan kişiden icra geldiğini ve borç ödenmezse haciz yoluna gidileceğini öğrendiniz. Ama biz sözleşmeyi iptal etmiştik dediniz. Derdinizi anlatmaya çalıştınız. Ama dosyada sizin de altında imzanızın bulunduğu bir kağıt parçasını hakim size gösterdi. Senet…

Halk dilinde senet  veya hukuki terimiyle bono kayıtsız ve şartsız olarak belirli bir miktar para ödenmesi taahhüdünü içeren ve sıkı şekil koşullarına bağlı kıymetli evrak türüdür. Daha çok ticari ilişkilerde uygulanan bu evrakın günlük hayatta çok kez karşımıza çıktığını söyleyebiliriz. Öncelikle bir senedin oluşabilmesi için kanun koyucu belirli şekil şartlarına uyulmasını tabi kılmıştır. Senedin geçerli bir senet olabilmesi için taşıması gereken nitelikler şunlardır :

1.Senet Üzerinde Bono veya Emre Yazılı Senet Kelimesi ve Senet Türkçeden Başka Bir Dille Yazılmışsa, O Dilde Bono veya Emre Yazılı Senet Kelimesini İçeren Bir İfadeyi İçermesi: Yani söz konusu senedin geçerli olabilmesi için bu iki ibareden birinin bulunması gerekir.

2.Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödeme Vaadini: Ödeme vaadinin kayıtsız ve şartsız belirli bir para borcuna ilişkin olması gerekir. Örneğin “Ahmet bana buzdolabını verdiği takdirde ona 100 bin TL ödeyeceğim.” veya “Ahmete 10 Ton buğday vereceğim.” gibi ifadeler geçersizdir. Çünkü ilkinde senet bir şarta bağlanmış, ikincisinde de para dışında başka bir ödeme vaadinde bulunulmuştur.

3.Kime veya Kimin Emrine Ödenecek İse Onun İsmini: Yani alacaklının adının, soyadının bulunması gerekir. Ödeme yapılacak kişi tüzel kişiyse burada onun ticaret unvanının bulunması gerekir.

4.Düzenleme Tarihi: Senet hangi tarihte düzenlenmişse o tarihin senette yazması gerekir.

5.Düzenleyenin İmzasını: Borcu üstlenen kişinin imzasının olması gerekir.

Yukarıda sayılan bu 5 unsurun senette bulunması gerekir. Burada düzenleyen kelimesinden borçlunun kendisini anlayabiliriz. Eğer bu 5 unsur senette bulunmazsa ortada geçerli bir senedin varlığından söz edilemeyecektir. Bu 5 unsur haricinde bir de alternatif zorunlu unsurlar söz konusudur. Bu unsurların olması gene zorunlu fakat bu unsurlar yoksa bunun yerine alternatifi olan diğer unsurların bulunması gerekir. Alternatif unsurlar da şu şekildedir.

1.Vade: Vadenin senet üzerinde yazılması gerekir. Zira vade yazılmamışsa senet borçluya yani düzenleyene gösterildiğinde ödeneceği anlamına gelir.

2.Düzenleme Yeri: Senette düzenleme yerinin de gösterilmesi gerekir. Ancak düzenleme yeri senette yoksa, borçlunun yani düzenleyenin adının yanında yazan yer düzenleme yeri sayılır.

3.Ödeme Yeri: Senette ödeme yerinin de gösterilmesi gerekir. Ancak ödeme yeri yoksa senedin düzenlendiği yer ödeme yeri sayılır.
Bu unsurlar haricinde diğer unsurların senette yer alması tamamen keyfidir. Yani olsa da olur olmasa da. Ama bu unsurlar ne olursa olsun olması gereken unsurlardır. Aksi halde geçerli bir senedin varlığından söz edilemeyecektir.

Senet her türlü hukuki ilişkiden bağımsızdır. Yani siz bir senet imzaladığınızda senedi “Aaa ben bu senedi falanca alacağım doğrultusunda imzalamıştım.” veya “Ben bu senedi imzaladığımda, parayı ödeyeceğim kişiden alacağım bir eşyaya karşılık imzalamıştım. Eşya gelmediği için artık senet geçersizdir.” diyemezsiniz. Zira bu senetler sizin alacağınızı ilgilendirmez. Tamamen bağımsız bir şekilde bir borç altına girmiş olursunuz.

Senetle ilgili olarak genel esasları bu şekilde sayabiliriz. Senetle ilgili detayları başka bir yazımda anlatmak istiyorum. Kabaca senet kayıtsız ve şartsız bir bedeli ödeme vaadiyle imzalanmış ve karşı tarafa verilmiş alacak belgesidir diyebiliriz. Hukuken faydalı da olsa zararlı da olsa günlük hayatta özellikle ticaretle uğraşan kişilerin hayatında önemli bir yer tuttuğunu söylemek mümkün. Özellikle büyük meblağlarda senet yaparken sonraki süreçte bir eksiklik çıkmaması adına bir avukata danışmakta fayda var diyebilirim.

Umarım yazım faydalı olmuştur. Bir sonraki yazıma kadar sağlıcakla kalın, sevgiyle kalın…

   Av. Burak KILIÇ