Vasilik ile ilgili genel esaslar

Hayat şu şekilde akar. Bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik, yaşlılık ve ölüm. Bu aşamalarda bebeklik, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde kendi kararlarımızı kendimiz veremeyiz. Bizim yasal temsilcimiz olan ve velayet hakkını da elinde bulunduran anne ve babamızın da onayı gerekmektedir. Fakat yetişkinlik aşamasından itibaren kendi kararlarımızı kendimiz verebilecek duruma geliriz. Ancak öyle anlar vardır ki kanun der ki hayır bu aşamalarda olmana rağmen senin de bir yasal temsilci ataman gerekir diye belirtir. İşte bu yasal temsilci vasi olarak karşımıza çıkar…
Vasi nedir?  
Vasi, bazı ergin kişilerin veya velayet altında bulunmayan küçüklerin vesayet kapsamında, mahkeme kararıyla görevlendirilen ve vesayet altındaki bireyin haklarını, malvarlığını ve kişisel çıkarlarını korumak üzere hareket eden gerçek kişidir. 

Hangi durumlarda vasi görevlendirilir?
Bunları şu şekilde sıralayabiliriz :
1. Yaş Küçüklüğü: Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır.
Görevlerini yaparlarken vesayeti gerektiren böyle bir hâlin varlığını öğrenen nüfus memurları, idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.
2. Kısıtlılık: 
•    Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.
Görevlerini yaparlarken vesayet altına alınmayı gerekli kılan bir durumun varlığını öğrenen idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.
•    Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.
3. Hürriyeti Bağlayıcı Ceza: Kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği üzerine kısıtlanır veya kendisine kayyım atanır.
Toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği bulunmasa dahi kişiliğinin veya malvarlığının korunması bakımından gerekli görülmesi hâlinde kısıtlanabilir. 
4. İstek Üzerine: Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.
Vasilik talebi üzerine hakim tarafları dinleyerek ilgiliyi dinleyerek sağlık ve bilirkişi raporunu da göz önünde bulundurarak karar verir. Karar kesinleşince hemen kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilân olunur.

Vasiler kim olabilir?
Kısıtlının haklarını korumaya aday herkes vasi olabilir. Fakat özellikle kısıtlının yakın çevresi genelde vasi olmaya aday gösterilir. Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur. Fakat isteğe bağlı kısıtlamada vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır. 

Vasinin görev ve sorumlulukları nelerdir?
Başlıca hususları şu şekilde listeleyebiliriz :
1. Vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukukî işlemlerde onu temsil etmekle yükümlüdür. 
2. Vasiliğe atanma kararının kesinleşmesi üzerine vasi vakit geçirilmeksizin, vesayet altındaki kişinin  malvarlığının defteri tutulur. Vesayet altındaki kişi ayırt etme gücüne sahipse, olanak bulunduğu takdirde defter tutulurken hazır bulundurulur. 
3. Vasi, görevini yerine getirirken kusurlu davranışıyla vesayet altındaki kişiye verdiği zarardan sorumludur.
 4. Vasi, izin alınması gereken hususlarda vesayet makamı ve denetim makamından izin almak zorundadır. 
5.Vasi, vesayet altındaki kişi küçük ise, vasi onun bakımı ve eğitimi için gereken önlemleri almakla yükümlüdür.
6. Küçüklerin koruma amacıyla bir kuruma yerleştirilmesine vasinin başvurusu üzerine vesayet makamı veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde bizzat vasi karar verir ve durumu derhâl vesayet makamına bildirir.
Vasilik görevi nasıl sona erer ? Görevi Sona Erme Hallerini Şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Vasilik görevi, vasinin fiil ehliyetini yitirmesi veya ölümüyle sona erer.
2. Vasilik görevi, uzatılmadığı takdirde, sürenin dolmasıyla sona erer.
3. Vasi, vasiliğe engel bir sebebin ortaya çıkması hâlinde görevi sona erer.
4. Vasi, görevini ağır surette savsaklar, yetkilerini kötüye kullanır veya güveni sarsıcı davranışlarda bulunur ya da borç ödemede acze düşerse, vesayet makamı tarafından görevden alınarak görevi sona erer.
5. Ayırt etme gücüne sahip olan vesayet altındaki kişi veya her ilgili, vasinin görevden alınmasını isteyebilir. Vesayet makamının vereceği kararla vasilik görevi sona erer.
6. Küçük üzerindeki vesayet , onun ergin olmasıyla kendiliğinden sona erer.
7. Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûmiyet sebebiyle kısıtlı bulunan kişi üzerindeki vesayet, hapis hâlinin sona ermesiyle kendiliğinden sona erer.
8. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı yüzünden kısıtlanmış olan kişi üzerindeki vesayetin kaldırılmasına vesayet makamı tarafından ancak kısıtlama sebebinin ortadan kalkmış olduğunun resmî sağlık kurulu raporu ile belirlenmesi halinde sona erer.
9. Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kısıtlanmış olan kişinin vesayetin kaldırılmasını isteyebilmesi, vesayet makamı tarafından en az bir yıldan beri vesayet altına alınmasını gerektiren sebeple ilgili olarak bir şikâyete meydan vermemiş ise sona erer.

Görevi sona eren vasi, yönetimle ilgili son raporu ve kesin hesabı vesayet makamına vermekle yükümlü olduğu gibi; malvarlığını vesayet altındaki kişiye, mirasçılarına veya yeni vasiye teslim edilmek üzere hazır bulundurmak zorundadır. Son rapor ve kesin hesap mahkeme tarafından onaylandıktan ve malvarlığı vesayet altındaki kişiye, mirasçılarına veya yeni vasiye teslim edildikten sonra, vesayet makamı vasinin görevinin sona erdiğine karar verir. Vesayet makamı, son rapor ve kesin hesabın onaylanması veya reddi konusundaki kararı ile birlikte kesin hesabı vesayet altındaki kişiye, mirasçılarına veya yeni vasiye, tazminat davası açma hakları bulunduğunu da belirtmek suretiyle tebliğ eder. 

Özetle vasilik uygulaması belli başlı durumlarda ortaya çıkmakta ve sona ermektedir. Umarım yazım faydalı olmuştur. Bir sonraki yazıma kadar sağlıcakla kalın, sevgiyle kalın… 

Av. Burak KILIÇ