Bize 'Manav' Derler

Geyveli askere gittiğinde, görevli veya işi gereği başka memleketlere gittiğinde, tatile gittiğinde vb. Geyve dışında bir yerde olduğunda herkese usulden sorulan soru Geyveliye de sorulur. Siz ne milletsiniz? Geyveli düşünür. Ne diyeceğini pek bilemez. Biz Türküz diyecek olsa da aklından karşısındakinin tam anlaması için bize manav derler diye yanıt verir. Manav ne demek diye sorulduğunda yanıt vermekte zorlanır, dağarcığında ne varsa onu söyler.

Şimdi moda olan köy internet sitelerinde manav değişik şekilde izah edilmektedir. Örneğin Osmanlı sarayına sebze-meyve verdikleri için manav demişler, sebze 'meyve üretimi ile uğraştıklarından demişler gibi.

Yrd. Doç. Göksel ÖztürkMarmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü öğretim görevlisi (Kendisi Pamukova Katırözü köyü damadı) Yrd. Doç. Göksel Öztürk bana manav sözcüğünün Türkçe kökenli olduğunu şöyle anlattı. Türkler Anadolu'yu yurt edinmeden önce kendilerini, Göçer-evli, Ban(g)-evli gibi sınıflandırmalar yapmışlardır. Göçer-evli; belirli bir yerde yerleşmeyen, hayvanlarıyla göçebe olarak yaşayan Türklerdir. Bu göçebe Türklere Anadolu'da yörük denmektedir. Bazı Türklerde yerleşik hayata geçip evlerini yapmış, hayvancılığın yanı sıra tarım, ticaret, zanaat işlerini uğraş edinmişlerdir. Köyler, şehirler kurmuşlardır. Bu Türk topluluklarına da Ban-evli denilmiştir. Ban; yerleşik anlamı taşır. Türklerde ses uyumu gereği Ban-evli deki 'e' ve 'i' sesleri (a) ve (ı) olarak değişime uğrayarak 'ban-avlı' olarak söylenmiştir. 'B' sesi Türkçede 'M' olarak söylenir, günümüzde Azerbaycan ve Türki Cumhuriyetler'de Türkler tarafından söylenmektedir. Örneğin; 'ben' yerine 'men' denilmektedir. Ban-avlı, man-avlı olarak söylenir olmuştur. Manavlı sözcüğü konuşma dilinde sondaki 'ı' sesi düşürülerek 'manav' olarak söylenmektedir.

Şunu açık olarak söyleyebiliriz; yerleşip köy kuran, yerleşik hayata geçen Türklere MANAV denilmektedir. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde yerleşik Türklere manav denildiğini yazmaktadır.

Ataları Kırımdan savaşlar nedeniyle Romanya'ya göç etmiş, daha sonra oralarında Osmanlı'nın elinden çıkması sonucu Türkiye'ye gelip yerleşmiş yüz yaşlarında bir Tatar Türkü nine bana kendilerinin manav sözcüğünü 'manag' olarak söylediklerini, anlamının; toprağın beyi, yerleşmiş toprağı olan anlamına geldiğini anlattı.

Benim kanaatim manav olarak tabir edilen halkın yoğun olarak yaşadığı Bilecik, Eskişehir, Bursa, Kütahya, Sakarya, İzmit, Balıkesir vb bölgeler Osmanlının Osman Gazi, Orhan Gazi, Murat Hüdavendigâr dönemlerinde yerleşilmiş bölgeler olduğu, buraya ilk yerleşen Türk boylarına Osmanlının İmparatorluk sürecine girmesiyle daha sonradan bu bölgeye gelenlerin yerleşik Türkleri ifade etmek için kullandıkları bir tanımlamadır.

Bölgemizde manav olarak tabir edilen köylerin ilk kurucularına baktığımızda Kayı, Bayat, Dodurga gibi Oğuz boyları olduğunu görmekteyiz. Bu köylerin ilk adları bile Türkçedir. Osmanlı kayıtlarında Geyve'nin köylerinin hepsi yer almaktadır.

Örneğin: Çamlık olarak adı değişen Argat köyünün ilk adı Arık-At'dır. Arık-at'ın anlamı zayıf at, bakımsız at demektir. Taşoluk (taştan olluğu olan anlamındadır) köyünün yanında Kutlu-boğa karyesi olduğu kayıtlıdır. Bayat köyü adını Bayat boyundan almıştır. Kozan Köyü adını ilk kurucuları Kozan oğlanları Yakup, Mesut.. olduğundan almıştır.

Kısacası manav; yerleşmiş Türk demektir.

(Teşekkür: Katkılarından dolayı Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü öğretim görevlisi Yrd. Doç. Göksel Öztürk'e teşekkür ederim.)

Arif ÖZTÜRK

(Not: Bu yazı ilk kez 12 Şubat 2012'de Geyve.com'da yayınlanmıştır.)